Almere heeft gekozen voor een unieke aanpak van stadstoezicht. Een kernteam van zes gemeentelijke handhavers en een operationeel manager stuurt een team van 55 G4S-handhavers aan. Het voordeel van deze oplossing is dat de gemeente kan beschikken over meer professionele handhavers met hetzelfde budget.
De bijzondere organisatievorm bestaat nog maar een paar jaar. Teamleider Stadstoezicht Martin Lolkema van de gemeente Almere was er vanaf het ontstaan bij. “Toen ik in 2008 met stadstoezicht begon, werkten we met negen milieu-inspecteurs, die allemaal een eigen bus hadden en daarmee op meldingen in hun stadsdeel afgingen of eigen initiatieven ontplooiden. De sfeer was er één van ‘vrijheid, blijheid’ en de effecten van deze inzet waren nauwelijks meetbaar.”
Tegelijkertijd gebruikte de gemeente toezichthouders van de Stichting Veiligheidszorg Almere, die werkgelegenheid bood aan mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. “Een denkfout”, vindt Lolkema. “Handhaven is een vak. Je bereikt dat niet door zomaar iemand een uniform aan te trekken. De toezichthouders hadden vrijwel geen bevoegdheden en stonden niet allemaal even sterk in hun schoenen. En dat hadden de Almeerders snel genoeg door. Almere groeide in die tijd uit tot een stad met meer dan 150.000 inwoners, met alle voordelen en nadelen van dien, en helaas ook straatoverlast. Toenmalig burgemeester Jorritsma was op een gegeven ogenblik klaar met de versnippering van de verschillende handhavingsen toezicht onderdelen. Zij wilde de regie bij de gemeente en een integrale aanpak van veelvoorkomende ergernissen en overlast op straat en besloot dat er een volwaardig stadstoezicht moest komen. Aan mij de taak om dit op te zetten.”
Voor Lolkema was het wel even een puzzel. Hij zat immers met negen milieu-inspecteurs die gewend waren aan hun vrijheid, en nog eens dertig toezichthouders vanuit de stichting die grotendeels niet gekwalificeerd waren als handhaver. Toch had de gemeenteraad bedongen dat de werkgelegenheid voor deze mensen behouden moest blijven. “Een bijkomende uitdaging”, zegt Lolkema, “was dat de nieuwe toezichthouders onmogelijk allemaal ambtenaren konden zijn. Dat zou veel te duur worden. Daarom stelde ik voor dat de afdeling stadstoezicht een afdeling zou zijn waarin een klein kernteam van gemeentelijke handhavers zou werken, en de rest ‘buiten de deur’ ondergebracht moest worden. Dat betekende dat we op zoek moesten naar een externe private partij die niet alleen professionele handhavers zou kunnen leveren, maar ook bereid zou zijn de mensen van de Stichting Veiligheidszorg Almere over te nemen. Het betekende ook dat we meer zouden kunnen doen met hetzelfde budget. De werkwijze onderging ook een grote wijziging. De handhavers worden op basis van de beschikbare informatie gericht ingezet, signaal gestuurde handhaving.”
Na een uitgebreid aanbestedingstraject kwam G4S als beste uit de bus. Lolkema: “Tijdens de presentatie maakten zij een zeer goede indruk en ook de personeelszorg is bij G4S goed geregeld. We hadden immers een baangarantie voor de over te nemen mensen nodig. Samen met G4S zijn we overeengekomen dat deze mensen binnen een jaar hun boa-bevoegdheid moesten kunnen halen. Op 1 januari 2013 zijn we van start gegaan. G4S nam de mensen over, zette daar eigen mensen naast, én G4S nam ook de mensen van VCS over, die het cameratoezicht in onze gemeente doen. En al die mensen kwamen bij elkaar in één ruimte in de voormalige bibliotheek, waar we tot op de dag van vandaag gehuisvest zijn. In eerste instantie in een lowbudget onderkomen en vanaf medio 2014 in voor de handhavers speciaal ingericht onderkomen. Je kunt je voorstellen dat in die eerste periode de mensen erg aan elkaar moesten wennen.”
Inmiddels is er geen onderscheid meer in de oude ‘bloedgroepen’. De organisatie anno 2016 telt naast een operationeel manager, zes senior medewerkers vanuit de gemeente: dat zijn operationeel coördinatoren die ook mee de straat op gaan. “Zij zorgen voor de briefings en de aansturing van de 55 handhavers”, vertelt Lolkema. “We werken in Almere met integrale handhavers, met taakaccenten. Dat houdt in dat er bijvoorbeeld handhavers zijn met een taakaccent ‘drank en horeca’, of ‘jeugd’. De ‘handhavers jeugd’ kennen inmiddels zo goed als alle jongerengroepen. Ze zijn getraind in het ‘profilen’ van zo’n groep en weten dus wie er het kopstuk is en wie er ontvankelijk is voor contact met de politie of het jeugdinterventieteam van de gemeente. De samenwerking met de politie is erg goed.”
Vandaag de dag heeft gemeente Almere een groot team van professionele handhavers met echte bevoegdheden. Ze zijn zichtbaar op straat in hun landelijke uniform doordat ze voor het grootste deel op de fiets en te voet patrouilleren. Lolkema: “Een ander verschil met vroeger is dat de inzet van de handhavers direct meetbaar is. Alle handhavers hebben tijdens hun werk een handterminal bij zich waarmee zij bekeuringen kunnen uitschrijven en waarnemingen en meldingen door kunnen geven. Daaruit maken we rapportages. In overleg met gemeente en politie gebruiken we die informatie om doelgerichter op pad te gaan.”